در هنگام بروز یک واکنش حساسیتی (آلرژیک)، ماده شیمیایی بنام هیستامین در بدن آزاد میشود. مقادیر افزایش یافته هیستامین منجر به پاسخ التهابی میشود. این واکنش بیشتر در بینی بروز میکند چرا که تراکم عروق در این ناحیه بیش از سایر نقاط است. در سرماخوردگی نیز ویروس طی مراحلی منجر به ترشح هستامین می‌گردد.

ضد هیستامینها با مهار آزاد سازی هستامین، ترشحات بینی را کاهش داده، منجر به بهبود آبریزش بینی می‌گردند. اما عمده‌ترین و پردردسرترین عارضه جانبی این داروها، خواب آلودگی است. برخی مردم نسبت به این عارضه حساسیت بیشتری از خود نشان میدهند، در صورتی که خواب آلودگی بصورت جدی و غیر قابل تحمل درآید حتماً باید با پزشک در میان گذاشت. چه بسا داروهای ضد هیستامین نسخه‌ای موجود باشند که عاری از این عارضه میباشند.

معمولاً یک هشدار مهم روی برچسب کلیه فرآورده‌های ضد هیستامین وجود دارد که « این دارو ممکن است باعث خواب آلودگی شود لذا ضمن درمان از رانندگی و کار با آلاتی که نیاز به هشیاری کامل دارند، خودداری شود».
میزان خواب آلودگی ناشی از ضد هیستامینها تا حد زیادی به نوع آنها وابسته است. خواب آورترین آنها، دیفن هیدرامین میباشد. و کمترین اثر خواب آوری از آن کلرفنیرآمین است. هر چه اثر خواب آوری یک ضد هیستامین کمتر باشد، سایر عوارض جانبی آن نظیر خشکی دهان، حلق و بینی، اشکال در دفع ادرار و یبوست نیز در طی مصرف آن از شیوع کمتری برخوردارند.

باید توجه داشت که اثر خواب آلودگی این داروها در مصرف همزمان با الکل، خواب آورها، آرام بخشها، ضد افسردگیها، ضد اضطرابها و برخی مسکنها، شدت می‌یابد.

موارد مصرف:

الف- درمان علامتی رینیت آلرژیک فصلی یا دائمی یا سایر حساسیتها.

ب- درمان علامتی خارشهای حساسیتی خفیف و ناشی از کهیر زدن.

ج- پیشگیری یا درمان تهوع و استفراغ ناشی از حرکت (بیماری مسافرت)… به این مورد در مبحث فرآورده‌های ضد تهوع و استفراغ اشاره خواهد شد.

د- مسکن و خواب آور (دیفن هیدرامین)… به این مورد در مبحث فرآورده‌های موثر در رفع مسئله بی‌خوابی اشاره خواهد شد.

هـ- بیحس کننده موضعی در دندانپزشکی (الگزیر دیفن هیدرامین بعنوان مسکن درد ناشی از آفت دهان).

و- سایر موارد… که با تجویز پزشک و بر حسب مورد توصیه میشود.

موارد منع مصرف:

نوزادان- آسم حاد- حساسیت نسبت به خود ضد هیستامین.

موارد احتیاط:

آسم- بزرگی پروستات- گلوکوم (بالا بودن غیر طبیعی فشار چشم)- احتباس ادرار- دیابت (مرض قند)- پرکاری تیروئید- بیماریهای کلیوی و یا قلبی عروقی - اطفال زیر شش سال.

عوارض جانبی ضد هیستامینها:

عارضه شایع: گیجی و خواب‌آلودگی، خشکی دهان حلق و بینی، حالت تهوع

درصورت بروز چه باید کرد؟

ادامه مصرف دارو، اما درمیان گذاشتن با پزشک در ویزیت بعدی

عارضه غیرشایع: تغییرات بینایی، بثورات جلدی

درصورت بروز چه باید کرد؟

قطع مصرف دارو و تماس فوری با پزشک

عارضه غیرشایع: عدم تحمل لنزهای تماسی

درصورت بروز چه باید کرد؟

ادامه مصرفدارو، اما مشاوره با پزشک در اولین فرصت

عارضه غیرشایع: سختی و اشکال در دفع ادرار

درصورت بروز چه باید کرد؟

ادامه مصرفدارو، اما مشاوره با پزشک در اولین فرصت

عارضه غیرشایع: کاهش اشتها

درصورت بروز چه باید کرد؟

ادامه مصرف دارو، اما در میان گذاشتن با پزشک در ویزیت بعدی

عارضه نادر: کابوس شبانه، اضطراب، تحریک‌‌پذیری گلودرد، تب، طپش قلب، خونریزی و کبودی غیرمعمول، خستگی ضعف، سرگیجه درصورت بروز چه باید کرد؟

قطع مصرف دارو و تماس فوری با پزشک

*توجه : احتمال بروز اغتشاش شعور- سرگیجه- خشکی ترشحات و اشکال در دفع ادرار در بزرگسالان و خصوصاً افراد مسن بیشتر بوده و احتمال وقوع رعشه، تحریک پذیری و بی قراری در اطفال به مراتب بیشتر میباشد.

عوارض مصرف بیش از حد دارو:

تشنج- برافروختگی صورت وافزایش دمای بدن- تنگی نفس- توهم و از حال رفتن.

*توجه : در صورت بروز چنین حالاتی باید فوراً با مراکز اورژانس و یا پزشک تماس گرفت.

مصرف در بارداری: فقط با تجویز پزشک

* کلرافنیرامین مالئات در این دوران بر بقیه ضد هیستامینها ارجحیت دارد.

مصرف در شیردهی: به دلیل ترشح دارو در شیر و امکان بروز تحریک پذیری و تشنج در نوزاد و نیز مهار ترشح شیر، توصیه نمیشود.

نکات قابل توجه قبل از مصرف دارو:

- تأکید میشود که در هنگان مصرف این داروها از رانندگی و کارهایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند بپرهیزید.

- از مصرف همزمان این داروها با سایر داروها که اثر تسکین و خواب‌آوری دارند و نیز الکل، جداً خودداری فرمائید.

- در صورتی که مصرف کننده آسپرین و مشتقات آن میباشید، قبل از مصرف ضدهیستامینها حتماً با پزشک مشورت کنید زیرا این داروها میتوانند سمیت شنوایی ناشی از مصرف مشتقات آسپرین را بپوشانند.

- برا کاهش تحریکات گوارشی، دارو را همراه با غذا، آب و یا شیر مصرف کنید.

- درصورت بروز خشکی بینی، میتوان از محلولهای شستشو دهنده‌ای نظیر قطره کلرید‌سدیم و یا سرم شستشو (رجوع به تک نگار این دارو) بهره گرفت. برای برطرف کردن خشکی دهان و گلو، مکیدن آب نبات و یا یخ و نیز جویدن آدامس میتواند مؤثر باشد.

در صورت فراموشی مصرف یک نوبت دارو، اگر دارو را بصورت منظم مصرف می‌کنید، به محض بیادآوردن آنرا مصرف نمائید ولی اگر تقریباً زمان مصرف نوبت بعدی است، از مصرف آن خودداری کرده، مقدار مصرف بعدی را نیز دو برابر نکنید.

پزشکان بدون مرز